Halfjaarcijfers
Afgelopen maandag berichtte het Financieele Dagblad over recordinvesteringen bij netbeheerders in eerste halfjaar. De afgelopen weken maakten Enexis en Alliander als regionale netbeheerders bekend forse uitgaven te hebben gedaan in het eerste halve jaar om de energietransitie te faciliteren; in totaal ruim €800 miljoen. Tien jaar geleden investeerden ze nog iets meer dan €710 miljoen in het hele jaar! Stedin komt binnenkort met cijfers, maar die zullen ongetwijfeld eenzelfde beeld geven. De landelijke netbeheerder TenneT investeerde de afgelopen 6 maanden al €1,4 miljard. Het bedrijf liet weten te verwachten de komende 10 jaar €50 miljard te investeren.
Begin 2019 was er commotie rondom de energierekening. Het kabinet had zich ‘verrekend’ bij de vaststelling van de koopkracht door de energiekosten niet goed in te schatten. Dat belooft nog wat de komende jaren, want de energietransitie moet eigenlijk nog goed op gang komen en nu al betaalt de energiegebruiker fors voor de energie.
Energiebelasting
We zullen de feiten eens op een rijtje zetten. In 1996 werd de energiebelasting ingevoerd. Deze was bedoeld als stimulans voor een doelmatig energieverbruik. In de daarop volgende jaren werd deze belasting steeds verhoogd, vooral op aardgas. In 2018 ontving de overheid € 4,7 miljard aan energiebelasting. Je krijgt wel de indruk dat de overheid steeds verder van het oorspronkelijke idee van energiebesparing is afgeraakt en de energiebelasting meer als ‘melkkoe’ is gaan zien. Veelzeggend is dat de opbrengsten vooral naar de algemene middelen vloeien. Bovendien is het een belasting waar ook nog eens BTW over betaald moet worden!
ODE
Om de overgang naar een duurzame energievoorziening mogelijk te maken werd er op 1 januari 2013 een nieuwe belasting ingevoerd op elektriciteit en gas: Opslag Duurzame Energie- en Klimaattransitie (ODE). DE ODE zit verwerkt in de energietarieven en is een heffing op elke kWh stroom en m3 gas. In 2018 stegen de inkomsten uit de ODE met meer dan 60 procent tot ongeveer €1 miljard. Het geld van de ODE wordt gebruikt voor de financiering van de subsidieregeling Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE+). In 2016 bedroeg het SDE+ budget €3,5 miljard, kende daarna een forse stijging (€12 miljard in 2017) om in 2019 op €10 miljard uit te komen. Voor dit jaar is alleen nog maar het budget van het voorjaar bekend: dat was €4 miljard. De SDE+ subsidie wordt veelal toegewezen aan de zakelijke markt via zon- en windprojecten en kent een looptijd van 15 jaar. Zo weet je als consument ook weer waar je de komende 15 jaar aan toe bent. Het goede nieuws is dat al die zonne- en windparken ook van ons zijn. Wij betalen ze immers voor het grootste deel!
Windturbines en zonnepanelen
Om je heen zie je overal het gevolg van de investeringen: windturbines en veel zonnepanelen, in zonneweides en vooral op daken van bedrijven en woningen. Inmiddels zitten de netbeheerder met de handen in het haar. Ze kunnen het aanbod van duurzaam opgewekte elektriciteit niet aan; het netwerk is daar niet op berekend en overbelast. Netbeheerders zijn daarom druk in de weer met uitbreiden en verzwaren van het elektriciteitsnetwerk. Dat kost veel geld , zo hebben we al kunnen lezen. Ze lenen daarvoor geld bij hun aandeelhouders, vooral de provincies. Daarnaast zijn de netbeheerkosten voor de huishoudens in januari verhoogd en hebben de netbeheerders al laten weten ook voor de komende jaren een stijging te voorzien.
Onlangs kwam de Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie (NVDE) met een analyse van de 30 Regionale Energiestrategieën. Wat blijkt? Die gaan (nog) meer kosten. De regio’s hebben een voorkeur voor zon boven wind, want zon geeft minder reuring. Alleen de inpassing van zoveel zon vereist meer aanpassingen van het netwerk; deze kunnen oplopen tot €300 miljoen per jaar.
Meer transparantie
De analyse van NVDE toont mijn inziens aan dat er veel meer integraal gekeken moet worden naar de energietransitie. Het pleidooi voor meer regie vanuit de centrale overheid onderschrijf ik dan ook van harte. Van belang is dat er daarbij ook gekeken wordt naar meer transparantie over de kosten. Zoals blijkt, kost het veel moeite om alles op en rijtje te krijgen. Maar burgers zijn niet gek en hebben wel degelijk het besef dat ze nu al veel moeten betalen. En dan te bedenken dat het spel nog maar net op de wagen is en we niet nog eens weten wat het afscheid van aardgas gaat kosten. De netbeheerders maken zich terecht zorgen over de betaalbaarheid van de energietransitie en daarmee over het draagvlak. Dat begint met transparantie.
Bert van Houten,
Business developer manager TUMS